1071 Malazgirt zaferinin akabinde, kısa bir zaman sonra, Türkler Samsun bölgesinden Karadeniz’e çıkmış ve bölgede yerleşimler kurmaya başlamışlardı. Çarşamba bölgesi Türk yerleşimcilerin gelerek ilk defa iskan ettikleri yerlerdendi. Hatta Çarşamba ilçe merkezi, genelde bataklık olması nedeniyle antik çağlarda bir yerleşim yeri olarak kullanılamamıştır. Çarşamba’nın ilk yerleşimcileri ve kuranlar Türkler olmuştur.
1360’lı yıllarda bugünkü Çarşamba ilçesinin olduğu yerde Yeşilırmak kenarında Çarşamba günü bir panayır kurulmuş ve Çarşamba panayır yeri, Çarşamba yeri, nihayet buranın adına Çarşamba denmiştir. İşte bugünkü Çarşamba oradan gelmektedir. Bölgede bulunan ve halen kullanılan çivisiz Göceli Camii yapımı 1195 yıllarına tarihlenmektedir.
Fatih Sultan Mehmet ve Trabzon’a Samsun’dan yerleşimler
1453 yılında İstanbul’u fetheden Fatih Sultan Mehmet, 1461 yılında da Trabzon ve bölgesini fethetmiştir. Evliya Çelebi, Seyahatnamesinin 11 bölümünde anlattığına göre İstanbul’a ilk yerleşimciler Samsun Çarşamba bölgesinden getirilerek Fatih Çarşamba’ya yerleştirilmiş ve böylece İstanbul’un ilk Müslüman mahallesi oluşturulmuştu.
Trabzon ve bölgesi fethedilmesi ile de Çarşamba’dan Trabzon’a bir çok aile getirilerek iskan edilmiş ve bölgenin Müslümanlaştırılması sağlanmıştı.
Hatta, İz Yayıncılık tarafından yayımlanan “Osmanlı Ansiklopedisi” 96.-97. Sayfadalarda; “İmparator David Komnenos 26 Ekim 1461’de şehrin anahtarını teslim etti. Sonuçta 258 yıl devam eden Trabzon- Rum İmparatorluğu tarihe karışmış oldu. Daha sonra, Trabzon’un doğusundaki bölgeler barış yoluyla ele geçirildi.
Böylece bütün Karadeniz sahilleri Osmanlı hakimiyeti altına girdi. Ayrıca bu sırada, Samsun, Bafra ve Niksar bölgelerinden getirilen (müslüman) Türk nüfusu Trabzon’a (ve bölgeye) yerleştirilerek şehir Türkleştirildi.
Tarih boyunca göçler devam etti ve ediyor
1917 İhtilali öncesi Doğu Karadeniz Bölgemizdeki Rus işgalinden kaçan Trabzon bölgesi halkı yoğun bir şekilde Samsun Bafra ve Çarşamba ovalarına gelmişlerdir. 1917 İhtilali ile Rus kuvvetleri çekilmiş ve yerinden olan bölge halkı kısmen tekrar geriye dönmüştür.
1929 yılında Trabzon Bölgesinde büyük sel felaketi yaşanmış ve önemli oranda bir nüfus Samsun bölgesine getirilerek yerleştirilmiştir.
Diğer taraftan orta Asya’dan Hazar denizinin güneyinden Bağdat, Diyarbakır üzerinden ve Kafkaslar üzerinden Trabzon bölgesine gelen göçler daha sonra Samsun ve İstanbul’a doğru yönlenmektedirler.
Bugün de göçler devam etmektedir. Trabzon’un merkezinde çok sayıda Bayburtlu, Gümüşhaneli bulunurken Samsun’da da Trabzon’dan gelenler yoğunluktadır. Samsunluların yoğunlukla göçtüğü yer ise İstanbul olmaktadır.
Tarihin derinliklerinden bugüne Karadeniz
Karadeniz’de ilk yerleşimler, tarih öncesi dönemlere kadar dayanmaktadır. Tespit edilebildiği kadarı ile Anadolu’daki en eski insan yerleşimlerinden birisi olan Tekkeköy mağara yerleşimleri; Samsun’un 14 km kadar doğusunda, Çarşamba Ovası kenarında, bulunmaktadır. Buradaki mağaralarda ve düz yerleşim yerlerinde yapılan kazılarda, Taş Devri-MÖ. 600.000-10.000 çağına ait eserler bulunmuştur.
Samsun-Bafra Ovası İkiztepe köyü bölgesinde yapılan kazılarda; günümüzden 4-5 bin yıl kadar öncesine ait beyin ameliyatlarının gerçekleştirildiğini gösteren kafatasları bulunmuştur. Ameliyatlı kafatasları ve bu kazılarda bulunan çok sayıdaki diğer eserler Samsun Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Karadeniz’in tarih sahnesinde görülen ve bilinebilen en eski halkı Gaskalar’dır. Gaskalar’ın, proto Türkler (ilk Türkler) olduğu yönünde tarihçilerin büyük çoğunlukla ittifakı bulunmaktadır.
Tarihin akışı içerisinde, zaman zaman el değiştiren bölge, MÖ 7. yy.’ilk çeyreğinde Frig devletini yıkan Kimmerler’in hakimiyetine geçmiştir. Kimmerler’in de proto Türkler olduğu hakkında güçlü kanıtlar bulunmaktadır.